Στάθη Χρ. Κουζούλη
Η ΣΦΑΓΗ ΤΟΥ ΚΑΤΩ ΝΕΥΡΟΚΟΠΙΟΥ
ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΒΟΥΛΓΑΡΟΥΣ* ΤΟ 1906
ΤΟ ΖΙΡΝΟΒΟ ΣΤΟ ΕΛΕΟΣ ΤΩΝ ΚΟΜΙΤΑΖΗΔΩΝ
Λίγες ημέρες προ των Χριστουγέννων του 1906 μια άλλη μεγάλη τραγικότατη θηριωδία συνέβη στο Ζίρνοβο. Την εκτέλεσή της είχε αναλάβει μια αδίστακτη ληστανταρτική ομάδα Βουλγάρων, η οποία ρήμαζε το Ζίρνοβο, τη Στάρτιστα και την Κ. Βροντού.
Διαβίβασαν οι λησταντάρτες διαταγή στα γύρω από το Ζίρνοβο αμιγώς εξαρχικά χωριά Μπελοτίντσαν (Λευκόγεια), Λιμπιάχοβαν, Γαϊτανίναν, Λόφτσιαν (Ακρινό), Καρά-Κιόϊ (Κατάφυτο), Κουμανίτς (Δασωτό) με την εντολή: κάθε χωριό, ανάλογα με τον πληθυσμό του, να ετοιμάσει και την παραμονή των Χριστουγέννων να στείλει, άγνωστο που, ορισμένο αριθμό ένοπλων ανδρών (ερασιτεχνών κομιτατζήδων).
Η διαταγή αυτή δεν κρατήθηκε μυστική. Οι τοπικές τούρκικες αρχές γνώριζαν το περιεχόμενό της, αλλά κανένα προληπτικό μέτρο δεν έλαβαν, για να αποφευχθεί η επικείμενη τραγωδία. Έτσι, το σχέδιο των ληστανταρτών δεν αντάμωσε καμμία αντίδραση και εκτελέστηκε με ακρίβεια.
Πράγματι, τη συγκεκριμένη ημέρα και στον προκαθορισμένο τόπο, συγκεντρώθηκαν πάνω από 300 ένοπλοι δολοφόνοι για να δώσουν το τελειωτικό χτύπημα στο Ζίρνοβο. Ξεκίνησαν και στις 3:1/2 νυχτερινή ώρα της παραμονής των Χριστουγέννων έφθασαν στα πρόθυρα του μαρτυρικού Ζιρνόβου.
Ισχυρά αποσπάσματα κατέλαβαν όλους τους δρόμους, που οδηγούσαν στη Δράμα, Σέρρες και Νευροκόπι. Περιέζωσαν τη μικρή τουρκική συνοικία και τοποθέτησαν 5-6 άνδρες μπροστά από κάθε τουρκικό σπίτι. Το ίδιο έκαναν και στο νεόκτιστο τουρκικό σταθμό χωρ/κής, καθώς και στο πανδοχείο, όπου κατοικούσαν 8-10 τουρκαλβανοί γεφυροποιοί. (Έχτιζαν τις νέες γέφυρες του αμαξιτού δρόμου Δράμας – Άνω Νευροκοπίου). Έπειτα, μια ομάδα δολοφόνων κατευθύνθηκε προς το σπίτι του προεστού της Ορθόδοξης Κοινότητας Αγγέλου Ρούντσιου, στην τουρκική συνοικία. Αυτός τους αντιλήφθηκε και για να σωθεί κατέφυγε στη στέγη του σπιτιού του. Μετά, πηδώντας από στέγη σε στέγη, σώθηκε σε κάποιο τουρκικό σπίτι και έτσι ξέφυγε από τους κομιτατζήδες. Οι δολοφόνοι μπήκαν στο σπίτι. Δεν τον βρήκαν εκεί. Βρήκαν όμως τη γυναίκα του Αικατερίνη. Αφού της κατάφεραν αρκετά πλήγματα με το μαχαίρι, την κρέμασαν μπροστά στην πόρτα.
Δεν πρόλαβαν οι κομιτατζήδες να διασκεδάσουν με τους φρικτούς πόνους της άτυχης γυναίκας, ενώ ψυχορραγούσε όταν, την ίδια στιγμή, ο πανύψηλος κομιτατζής, που την κρέμασε, δέχθηκε μια σφαίρα στο λαιμό κι έπεσε νεκρός. «Πιθανόν από τον Πίναλη Ιωάννη, που κρυβόταν στα κεραμίδια του απέναντι σπιτιού» λέει ο Φ. Τριάρχης.
Οι δυο εγγονές του Αγγέλου Ρούντσιου, η Αικατερίνη και η Δέσποινα, δίδυμες ηλικίας 2 ετών, βρήκαν οικτρό τέλος. Τις πέταξαν από το παράθυρο κάτω στο λιθόστρωτο, όπου ξεψύχησαν.
Τέλος, έβαλαν φωτιά στο σπίτι και μαζί με όλη την οικοσκευή κάηκαν και τα λείψανα της οικοδέσποινας Αικατερίνης και των δύο εγγονών της.
Κι ενώ συνέβαιναν όλα αυτά τα τραγικά, μια άλλη ομάδα κομιτατζήδων κατέλαβε το σπίτι του Δημητρίου Ρούντσιου, μεγαλύτερου αδελφού του Αγγέλου Ρούντσιου, στην ίδια μικρή τουρκική συνοικία. Για άγνωστους λόγους δεν πείραξαν τον ίδιο. Σκότωσαν όμως το γιό του Πέτρο, νέο 21 ετών και δυο συγγενείς του γείτονες, τον Δημήτριο Ιωάννου, ετών 38 και τον Νικόλαο Παναγή, 60 ετών.
Το κακό, δυστυχώς δε σταμάτησε εδώ. Θύματα των μαινόμενων κομιτατζήδων υπήρξαν και οι: Νικόλαος Πίναλης, αντιπρόεδρος της Ελληνικής Ορθόδοξης Κοινότητας και ο Δημήτριος Πίναλης. Ο Δημήτριος Πεπόνης και η γυναίκα του Μπεσίρω σφάχτηκαν πάνω στο δρόμο, μπροστά από το σπίτι τους, όταν προσπάθησαν να φύγουν για να γλιτώσουν.
Τρεις ώρες κράτησε η τρομερή αυτή τραγωδία. Τρεις ώρες ολόκληρες έζησε το μαρτυρικό Ζίρνοβο τη νύχτα «του Αγίου Βαρθολομαίου» υπό την πλήρη αδιαφορία των τοπικών τουρκικών αρχών.
Όταν οι χωροφύλακες το πρωί έτρεξαν για αναζήτηση των μακελλάρηδων, ήδη ήταν πολύ αργά. Ούτε οι Τούρκοι στρατιώτες της Στάρτιστας, απ’ όπου ακούγονταν οι πυροβολισμοί και θεατές ήταν οι φωτιές, που κατέκαιαν το Ζίρνοβο, κινήθηκαν εναντίον των κομιτατζήδων.
Στο μεταξύ, κατά το μεσονύκτιο έφθασαν από το Νευροκόπι στο Ζίρνοβο ο υποδιοικητής και ο αντιεισαγγελέας, ο ανακριτής, ο Γάλλος αξιωματικός της χωροφυλακής, ο εκατόνταρχος και ο δημαρχιακός γιατρός για ανακρίσεις. Όμως αυτές οι ανακρίσεις, που έγιναν την επόμενη ημέρα, 26 Δεκεμβρίου, κανένα δεν ενοχοποίησαν, γι’ αυτό και καμμία σύλληψη δεν έγινε.
«…Ήταν φανερή η συμπαιγνία Τούρκων και Βουλγάρων κατά των Ελλήνων». (Β. Λαούρδα, ό.π., σ. 182, 183, 184, 185 και Φ, Τριάρχη, ό.π., σ. 221).
Στην έκθεση της 4-1-1907 του προξένου Σερρών Στουρνάρη, η οποία αναφέρεται στην αποφράδα εκείνη ημέρα των γεγονότων του Ζιρνόβου, των Χριστουγέννων του 1906, διαβάζουμε17: «…Περιττόν να σημειωθή ότι η μάχαιρα, η δυναμίτις, η βόμβα και το πετρέλαιον εργάζονται αδελφωμένα. Επίσης δεν είναι ανάγκη να λεχθή, ότι εν τω χωρίω Ζιρνόβω υπάρχει απόσπασμα στρατιωτικόν, το οποίο πολιορκηθέν δήθεν υπό των συμμοριτών παρέμεινε κεκλεισμένον εν τω στρατιωτικώ σταθμώ μη ρίψαν ουδέ έναν πυροβολισμόν. Η τοιαύτη πολιτεία του τουρκικού στρατού εις παρομοίας περιστάσεις, αποδεικνύει εναργώς, ότι οι Τούρκοι ουχί μόνον δεν συμπράττουσι μετά των Ελλήνων, αλλά τουναντίον υποστηρίζουσι το έργον των Βουλγάρων προς εξόντωσιν των Ελλήνων. Σημειωτέον επίσης ότι, αι τε τοπικαί, πολιτικοί και στρατιωτικοί ως και αι ξέναι αρχαί, ουδεμίαν επεδείξαντο ταραχήν ή συγκίνησιν. Θα παρέλθει και η νέα εκατόμβη ως τόσαι άλλαι προηγούμενοι, ως τι δηλαδή σύνηθες και κεντημένοι των Βουλγάρων δικαίωμα, ως επίσης θα παρέλθωσιν απαρατήρητοι και πολλαί μέλλουσαι.
Διότι πρέπει να είπωμεν προς τιμήν των, ότι οι Βούλγαροι δεν παραγνωρίζουσι τα πράγματα, και ότι επωφελούμενοι αφ’ ενός μεν της υψηλής αυτών προστασίας εφ’ ετέρου δε της ημετέρας χαλαρότητος επέτεινον κατά πολύ επ’ εσχάτων «τας ηρωικός» κατά γυναικών και παιδιών απανθρωπίας των, διαδίδουσι δε εν απάση τη περιφερεία ότι κατ’ άνοιξιν ετοιμάζουσι γενικώτερον κίνημα. Τοιουτοτρόπως οι δυστυχείς πληθυσμοί ευρίσκονται εν πλήρει καταπλήξει και απογνώσει.
Το Ζίρνοβον περιλαμβάνει 180 οικογενείας ελληνικός, 135 σχισματικός και πεντήκοντα οθωμανικός. Επειδή οι ημέτεροι στερρώς έχονται των πατρίων, η δε θέσις του χωρίου, εν μέσω άλλων υποκυψάντων ήδη εις τον Βουλγαρισμόν, αποτελεί πρόσκομμα εις τας ενεργείας του κομιτάτου, οι Βούλγαροι εννοούσι την δια παντός μέσου εξόντωσιν του ελληνικού εκείνου στοιχείου. Κατά την επίθεσιν συμμορίται τινες είχον τοποθετηθή καταλλήλως εις την τουρκικήν συνοικίαν και εφώναζον τουρκιστί «Μηδείς μουσουλμάνος εξελθέτω της οικίας του. Δεν ήλθομεν δι’ αυτούς, αλλά δια τους Έλληνας».
Είναι εύκολο για τον αναγνώστη μας να φανταστεί τα δεινοπαθήματα των Ελλήνων του Ζιρνόβου ως το 1913, στην προσπάθειά τους να κρατήσουν ελληνικό και ορθόδοξο τον προμαχώνα αυτό του Ελληνισμού. Ο απόηχος των κακοπαθειών του 1903 και 1906 τους συνόδευε και το 1907, τότε που η κατάσταση δεν είχε αλλάξει προς το καλύτερο. Ένα μικρό απόσπασμα από το βιβλίο του Κ. Απ. Βακαλόπουλου, «Ο ένοπλος αγώνας στη Μακεδονία 1904-1908», (σ. 262), σκιαγραφεί την περιρρέουσα ατμόσφαιρα εκείνου του χρόνου:
«…Πλήγμα για τον Ελληνισμό του Νευροκοπίου θεωρήθηκε η απώλεια (15-8-1907) του μητροπολίτη Θεοδωρήτου. Η χειροτονία του νέου μητροπολίτη, του Δαμασκηνού, τον Οκτώβριο του 1907 δεν προκάλεσε ευχάριστη εντύπωση στον ντόπιο πληθυσμό. Θλιβερή υπήρξε ακόμη η κατάσταση στη Στάρτιστα και στο Ζίρνοβο. Αντίθετα στο Τσερέσοβο οι 80 ελληνικές οικογένειες αγωνίζονταν σθεναρά απέναντι στις βουλγαρικές ενέργειες……
Πηγή: Το βιβλίο του Στάθη Χρ. Κουζούλη «Οι Αγώνες του Ελληνισμού στην Επαρχία Νευροκοπίου 1870 – 1918». Έκδοση, Αύγουστος 2000 Δράμα.
* Τόσο οι τοπικοί κάτοικοι, Μακεδόνες και θράκες, αλλά και αργότερα οι Έλληνες πρόσφυγες που τους έζησαν το ’40, τους αποκαλούσαν βούργαρους και όχι βούλγαρους. Είς μνήμην των θυμάτων διατηρήσαμε την ορθογραφία και την προφορά τους.
ΠΗΓΗ: Ἑλληνοϊστορεῖν-Ἑλληνικὸ Ἡμερολόγιο | Ἑλληνικό Ἡμερολόγιο-Ἑλληνοϊστορεῖν (ellinoistorin.gr)
