Νησιά Σολοβέτσκι: Τόπος κατάνυξης και μυστηρίου

 

   Κάποτε εδώ υπήρχε φυλακή, το ίδιο ζοφερή με τη Βαστίλη στη Γαλλία, το Αλκατράζ στις ΗΠΑ και το Άουσβιτς στην Πολωνία. Από τον 15^ο αιώνα στο τοπικό μοναστήρι φυλάκιζαν πολιτικούς αξιωματούχους. Εκείνη την εποχή δεν υπήρχαν κτίρια φυλακών και όσοι καταδικάζονταν, κλείνονταν σε πύργους ή στα υπόγεια απρόσιτων κάστρων. Το μοναστήρι Σολοβέτσκι ήταν ένα από τα κάστρα αυτά. Τους γερούς γρανιτένιους τοίχους του δεν μπόρεσαν να παραβιάσουν ούτε οι Σουηδοί, ούτε οι Δανοί, ούτε ακόμη και ο πανίσχυρος αγγλικός στόλος που πολιόρκησε το μοναστήρι στη διάρκεια του Κριμαϊκού πολέμου το 1854.

Η ιστορία της μονής Σολοβέτσκι ξεκινά από τον 15ο αιώνα. Σ’ αυτό ακριβώς το σημείο, το πλέον απομακρυσμένο ρωσικό αρχιπέλαγος, που βρίσκεται στην παγωμένη Λευκή θάλασσα, έφθασαν δυο μοναχοί, ο Ζωσιμάς και ο Γερμανός. Στο έρημο, αλλά συγκλονιστικό σε ομορφιά σημείο οι μοναχοί αποφάσισαν να ιδρύσουν μονή, η οποία μετά από μερικούς αιώνες έγινε μια από τις πιο σημαντικές στη Ρωσία και πέραν των συνόρων της.

Με τη σοσιαλιστική επανάσταση του 1917 το μοναστήρι λεηλατήθηκε και ερημώθηκε. Στη δεκαετία του 1920 δημιουργήθηκε εδώ το ειδικό στρατόπεδο Σολοβέτσκι, το πρώτο από ένα δίκτυο στρατοπέδων συγκέντρωσης που εμφανίστηκαν αργότερα σε όλη τη Ρωσία. Μετά άρχισε ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος και από τα εγκαταλειμμένα παιδιά στο Σολόβκι άρχισαν να επιλέγουν κατώτερα πληρώματα για τα πλοία του στόλου της Βόρειας Θάλασσας.

Για τον πρωθιεράρχη της Ρωσικής Εκκλησίας τα Σολοφκί είναι τόπος ιδιαίτερο, που συνδέεται με βαθείς προσωπικούς προβληματισμούς. Εδώ ειδικά, μετά την επανάσταση του 1917, όταν το μοναστήρι ήταν πλέον κλειστό και οι μοναχοί εκδιωγμένοι, στα ιερά οικοδομήματά του εγκαταστάθηκε το στρατόπεδο ειδικού προορισμού Σολοβέτσκι, το οποίο αργότερα μετατράπηκε σε φυλακή για πολιτικούς κρατούμενους, θύμισε ο πατριάρχης Κύριλλος:

Ο παππούς μου Βασίλειος είχε εξοριστεί στα Σολοφκί. Εδώ μαζί του μαράζωναν και ιερείς. Και να που κάποια φορά αυτή η ομάδα των ορθοδόξων κρατουμένων αποφάσισε να τελέσει τη Θεία λειτουργία. Η λειτουργία, στην οποία συμμετείχε και ο παππούς μου, τελέστηκε στο χώρο του υλοτομείου. Την ίδια ημέρα το έμαθε η διοίκηση του στρατοπέδου και όλοι οι συμμετέχοντες κλείστηκαν στην απομόνωση και εν συνεχεία ο καθένας τους δικάστηκε.

Ο παππούς του πρωθιεράρχη της Ρωσικής Εκκλησίας ήταν τυχερός και έμεινε ζωντανός καθ’ όλη τη διάρκεια της φυλάκισής του. Πόσοι όμως άνθρωποι πέθαναν εδώ από την πείνα και τις ασθένειες, από τις εξοντωτικές εργασίες υλοτομίας και εξόρυξης τύρφης, πόσοι εκτελέστηκαν έως και σήμερα δεν είναι ακριβώς γνωστό. Σύμφωνα με τις κατά προσέγγιση εκτιμήσεις των ιστορικών λόγος γίνεται για εκατοντάδες χιλιάδες ζωές.

Τουριστικός προορισμός

 Η πιο σκληρή περίοδος όμως, ανήκε στο παρελθόν. Σήμερα στα νησιά κατοικούν και πάλι μοναχοί, ενώ τα διάσημα Σολόβκι έγιναν ένα από τα κύρια τουριστικά αξιοθέατα της Ρωσίας. Ο λόγος δεν είναι μόνο η παρθένα βόρεια φύση των προστατευόμενων αυτών τόπων, αλλά και η απόφαση της Ουνέσκο να ανακηρύξει τα νησιά ως Παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά. Το μοναστήρι τώρα έχει και πάλι το στόλο του, τα διακοσμημένα με ορθόδοξες εικόνες σκάφη που μεταφέρουν τους προσκυνητές και τους τουρίστες. Στο χώρο του μοναστηριού έχει δημιουργηθεί ένας κήπος στον οποίο καλλιεργούν άνθη και βότανα. Λειτουργεί αρτοποιείο με εξαιρετικά νόστιμες πίτες. Να σημειωθεί ότι στα νησιά διατηρήθηκε η ξεχασμένη από καιρό στη Ρωσία τέχνη παρασκευής μελόψωμων σε διάφορα καλλιτεχνικά σχέδια που ονομάζονται «κοζουλί». Εδώ τα πωλούν σε κάθε μαγαζί με σουβενίρ και μπορεί κανείς να βρει ψωμάκια σαν σπιτάκια, κουκουβάγιες, αρκούδες, ελάφια, αγγέλους, ακόμη και άμαξες με τον αμαξά, όλα ζωγραφισμένα και επικαλυμμένα με ζάχαρη.