1907: Ο ΠΡΩΤΟΣ ΜΑΥΡΟΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΙΕΡΕΑΣ – ΡΑΦΑΗΛ ΡΟΒΕΡΤΟΣ ΜΟΡΓΚΑΝ

Θεοφιλεστάτου Επισκόπου Ριρούτας Μακαρίου

 

Ο ΠΡΩΤΟΣ ΜΑΥΡΟΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΙΕΡΕΑΣ:

ΡΑΦΑΗΛ ΡΟΒΕΡΤΟΣ ΜΟΡΓΚΑΝ

 

    Tά τελευταία πενήντα χρόνια γίνεται πολύς λόγος για την εξωτερική ιεραποστολή ιδιαίτερα για τους πρώτους σκαπανείς Αφρικανούς από την Ανατολική Αφρική: Ρουβήμ Μουκάσα Σπάρτα (μετέπειτα Επίσκοπο Νειλουπόλεως, Χριστοφόρο), Γεώργιο Αρθρούρο Γκαδούνα (μετέπειτα Επίσκοπο Νιτρίας) και Οβαδία Μπασασακίταλο (μετέπειτα Αρχιμανδρίτη). Έτσι η εμφάνιση των πρώτων Αφρικανών ιερωμένων χρονολογείται πε­ρίπου γύρω στη δεκαετία του τριάντα

Στο εκδιδόμενο τότε περιοδικό της Ιεράς Μητροπόλεως Κιτίου «Εκ­κλησιαστικός Κήρυξ» γίνεται αναφορά (1911, σελ. 220-221) στην επίσκεψη κάποιου πρεσβυτέρου Ραφαήλ Μόργκαν «του μελανός το χρώμα ορθοδόξου πρεσβυτέρου». Πράγματι o π. Ραφαήλ Μόργκαν επισκέφθηκε την Κύπρο, όπου και παρέμεινε για ένα ολόκληρο μήνα.

Στη διάρκεια της παραμονής του λειτούργησε με τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου και τα λοι­πά μέλη της Ιεράς Συνόδου της Κυπριακής Εκκλησίας. «Η αυτού αιδεσιμότης κατά την εν τη ημετέρα πόλει διαμονήν έλαβε μέρος και εις τας τελετάς του Επιταφίου και της Αναστάσεως λέγων το αναλογούν αυτώ μέρος των ευχών και των εκφωνήσεων ότε μεν αγγλιστί ότε δε ελληνι­στί εν ξενιζούση προφορά.

Ο πατήρ Ραφαήλ, ιερεύς ευπαίδευτος και δι­δακτικός εν ταις συναναστροφαίς αυτού, ωμίλησεν ευγλώττως εις το «Ε­θνικόν Κέντρον» και την «Επαγγελματικήν Λέσχην» ερμηνεύοντας του βουλευτού κ. Ε. Χατζηϊωάννου. Εν ταις ομιλίαις ταύταις η αυτού αιδεσιμότης μετά πολλού του αδελφικού θάρρους εξέφρασε την λύπην, την οποίαν αισθάνεται επί τω ότι εν τη Θεία λατρεία και ο κλήρος και ο λαός δεν κρατούσι την αρμόζουσαν θέσιν και ως εκ τούτου η εξωτερική μορφή της λατρείας δεν έχει την τάξιν, την σεμνότητα και την επιβλη­τικότατα, αίτινες αρμόζουσιν εις την ουσίαν αυτής. Κακήν εντύπωσιν προϋξένησαν αυτώ αι συνομιλίαι τόσον των λαϊκών όσον και των κλη­ρικών εν τω ναώ του Θεού κατά την στιγμήν της λατρείας, απορεί δε πως αι εκκλησιαστικαί αρχαί επιτρέπουσιν εις τους λαϊκούς την εις το άγιον Βήμα είσοδον, γνωστού όντος ότι μόνον εις τους έχοντας χειροθεσίαν εκ των λαϊκών, ήτοι ψάλτας και αναγνώστας, επιτρέπεται να εισέρχωνται εις το άγιον Βήμα. Ο πατήρ Ραφαήλ ανεχώρησε κατευθυνόμενος εις Κωνσταντινούπολη δια του αυστριακού της παρελθούσης Τρίτης…».

   Ποιος ο πατήρ Ραφαήλ και πως και γιατί κατευθύνθηκε προς τη βα­σιλίδα των πόλεων θα το δούμε στη συνέχεια. Είναι μια περίπτωση που πραγματικά ενισχύει την οικουμενική αποστολή του πατριαρχείου Κων­σταντινουπόλεως.

Η συγκινητική αυτή ιστορία εξελίχθηκε γύρω στο 1907. Από τα διά­φορα κείμενα που δημοσιεύθησαν πριν μερικά χρόνια φαίνεται καθα­ρά η ειλικρινής διάθεση του «Νιγρήτου» πρώην οπαδού της «αιρέσεως των Μεθοδιστών» Ροβέρτου Μόργκαν. Το πατριαρχείο Κωνσταντινου­πόλεως, κάτω από την πνευματική δικαιοδοσία του οποίου υπήγοντο οι Εκκλησίες της Διασποράς, πρωτοστάτησε στην όλη ιστορία του πρώ­του Αφρικανού κληρικού (Από το 1908 ως το 1921 οι Εκκλησίες της Διασποράς τελούσαν κάτω από την πνευματική κυριαρχία της Εκ­κλησίας της Ελλάδος).

   Ο Ροβέρτος Μόργκαν κατοικούσε στη Φιλαδέλφεια των Ηνωμέ­νων Πολιτειών και φαίνεται καθαρά ότι διατηρούσε πολύ καλές σχέ­σεις με τους Έλληνες της εκεί ενορίας και ιδιαίτερα με τον προϊστάμενο π. Δημήτριο Πετρίδη. Η Ελληνική εκκλησία της Φιλαδέλφειας ή­ταν αφιερωμένη στον Ευαγγελισμό. Ο Μόργκαν έμαθε και διδάχθη­κε πολλά από τους Έλληνες για την Ορθόδοξη πίστη με την προσω­πική επίβλεψη του ιερατικού προϊσταμένου. Σε μια εποχή που ανάμεσα στους Έλληνες της Διασποράς ήταν έντονα ανεβασμένο το εθνικι­στικό στοιχείο δέχθηκαν τον Μόργκαν, τον βοήθησαν να έλθει σε επαφή με το Οικουμενικό Πατριαρχείο και στη συνέχεια μετά την χειροτονία του τον καλωσόρισαν σαν Ιερέα.

   Το όνομα του Ροβέρτου Μόργκαν εμφανίζεται για πρώτη φορά στα πρακτικά της Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου στις 19 Ιουλίου 1907.

Συνοπτικά αναφέρεται ότι «…ο ειρημένος είναι δυνα­τόν μετά την χειροτονίαν αυτού να μείνη ως βοηθός ιερεύς παρά τη Κοινότητι αυτών, εάν μη επιτυχή ως ελπίζει, να πήξη ιδίαν ορθόδοξον κοι­νότητα μεταξύ των εν Αμερική ομοφύλων αυτού Νιγρήτων…. Του Μ. Πελαγωνείας, εις ον, ως αγγλομαθή, ανετέθη υπό της Α.Θ.Μ. η εξέτασις του αναφερομένου… και ούτω βαπτιζόμενος και ακολούθως, μετά την νενομισμένην δοκιμασίαν, χειροτονούμενος ορθοδόξως διάκονος και ιερεύς να επανέλθη εις τα ίδια, κομίζων το φως της ορθοδόξου πίστεως μεταξύ των ομοφύλων αυτού…».

Ο Μητροπολίτης Πελαγωνείας Ιωακείμ Φωρόπουλος εθεωρείτο έ­νας από τους πλέον ευπαίδευτους Ιεράρχες του Οικουμενικού Θρόνου, με σπουδές στη Γερμανία και την Οξφόρδη, κάτι παράδοξο για τα χρό­νια εκείνα Αγγλομαθής και γνώστης των άλλων χριστιανικών ομολο­γιών κρίθηκε σαν ο καταλληλότερος για την εξέταση του όλου θέμα­τος και στη συνέχεια για την κατήχηση, βάπτιση και χειροτονία του Μόργκαν. Δόθηκε εντολή από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Ιωακείμ Γ’ να μείνει και να τρέφεται στο Πατριαρχείο όσο καιρό χρειασθεί να φέρει εις πέρας την αποστολή του.

Πράγματι ο Μόργκαν βαπτίστηκε από τον ίδιο το Μητροπολίτη Πελαγωνείας στην εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής του Βαλουκλή με ανάδοχο τον Επίσκοπο Θεοδωρουπόλεως. Στη συνέχεια χειροτονήθηκε δι­άκονος στις 12 Αυγούστου 1907. Ας σημειωθεί εδώ ότι κατά την βάπτισή του από Ροβέρτος έγινε Ραφαήλ. Ο αναφερθείς ανάδοχός του είναι ο Λεόντιος Λιβέριος, ηγούμενος της Μονής Βαλουκλή. Ας σημειωθεί εδώ ακόμα ότι όλες οι ακολουθίες έγιναν στην αγγλική γλώσσα.

Μετά από όλα αυτά ο νέος ορθόδοξος Αφρικανός – Νέγρος ιερέ­ας Ραφαήλ Μόργκαν προμηθεύτηκε, κατόπιν εντολής του Οικουμενι­κού Πατριάρχου, όλα τα απαιτούμενα και απαραίτητα για την Ιερή και με­γάλη αποστολή του στην Αμερική, «…μιας ιερατικής στολής και διαφό­ρων εκκλησιαστικών βιβλίων και ι. αντικειμένων, ήτοι ι. Ευαγγελίου δε­δεμένου, Αποστόλου, Ιερατικού, Ωρολογίου, Ευχολογίου, 3 εικόνων και 1 σταυρού αγιασμού…».

Έτσι τώρα ο Ραφαήλ Μόργκαν, με συστατικό γράμμα του Οικου­μενικού Πατριάρχη προς τον εφημέριο της Ελληνικής Κοινότητας Φι­λαδέλφειας π. Δημήτριο Πετρίδη, αναχώρησε επιστρέφοντας στην Αμε­ρική. Στο πατριαρχικό γράμμα σημειώνονται ιδιαίτερα και τα εξής: «...Ούτω δε τη του Θεού ευδοκία και χάριτι ευοδωθέντων των κατ’ αυτόν και του θεοφιλούς αυτού πόθου επιτευχθέντος, επανέρχεται νυν χαίρων εις τα ίδια.. Περί πάντων ουν τούτων μετά χαράς απαντητικώς πληροφορούντες και υμάς, ουδόλως αμφιβάλλομεν ότι μετ’ ιδιαζούσης μεν ευ­φροσύνης δεξιώσεσθε επανερχόμενον τον ειρημένον νεοφώτιστον αδελφόν, μετ’ αγάπης δε πάσαν παρέξετε αυτώ εν τη περαιτέρω αυτού ιερά σταδιοδρομία αδελφικήν ενίσχυσιν και συμβολήν, είπου δεήσει, και πρόθυμον δε και φιλάγαθον αρωγήν…». Ακόμα από τον Οικουμενικό Πατριάρχη δόθηκε στον ιερέα άδεια να εξασκεί «το της πνευματικής πα­τρότητας λειτούργημα», δηλ. του εξομολόγου.

Όταν έφθασε στην Αμερική ο π. Ραφαήλ έγινε δεκτός με πολλή αγάπη από τους εκεί Έλληνες Ορθοδόξους και τον ιερέα της Κοινό­τητας του Ευαγγελισμού στην Φιλαδέλφεια. Επίσης εδώ θα πρέπει να αναφέρουμε ότι μετά την επιστροφή του βάπτισε τη σύζυγό του και τα παιδιά του. Το θέμα είναι πως χειροτονήθηκε εφ’ όσον ακόμα η σύζυ­γός του ήταν αβάπτιστη και φυσικά δεν είχαν τελέσει εκκλησιαστικό ορθόδοξο γάμο. Ένα άλλο ερώτημα είναι γιατί δεν βαπτίστηκε από τον ιερέα της Ελληνικής Κοινότητας της Φιλαδέλφειας και στη συνέ­χεια να ακολουθήσει η βάπτιση της συζύγου του και ο εκκλησιαστικός γάμος. Είναι ερωτηματικά τα οποία χρειάζονται περισσότερη έρευνα για να απαντηθούν.

Ο ίδιος ο Ραφαήλ μετά από λίγο συστήνει κάποιο άλλο Νέγρο προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο για βάπτισμα και χειροτονία «…ιν’ αναλάβη έργον αποστόλου παρά τοις εν Αμερική ομοφύλοις αυτού…». Δεν έχουμε πληροφορίες για το αίτημα αυτό αλλά ούτε και για την εξέλιξη της ζωής του Ραφαήλ και της οικογένειάς του στην Αμερική.

   Από την παράθεση της ιστορίας αυτής φαίνεται καθαρά η ευαίσθη­τη αντιμετώπιση του θέματος από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και έτσι δηλώνεται απερίφραστα η οικουμενική αποστολή του Πατριαρχείου χωρίς διακρίσεις και φυλετισμό αλλά με ισότητα, δικαιοσύνη, και ε­νότητα.

 

Ο ΡΙΡΟΥΤΑΣ ΜΑΚΑΡΙΟΣ

Θεολόγος, Διδάκτωρ Φιλοσοφίας

Διευθυντής Πατριαρχικού Σεμιναρίου «Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Γ’

 

ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗ: Ι.Ν.ΑΓΙΩΝ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ ΙΣΤΙΑΙΑΣ